تابلو فرش یک هنر بی‌نظیر و ارزشمند است که به عنوان یکی از صنایع دستی زیبا و با ارزش ایران و تبریز شناخته شده است. این هنر-صنعت، با بافت تابلو فرش‌ها با استفاده از نخ‌های ابریشمی و پشمی با دقت بالا و طراحی‌های خاص، به یک اثر هنری منحصر به فرد تبدیل شده است.
تولید تابلوفرش از چند مرحله مهم تشکیل شده است. در سری مقالات تولید تابلو فرش، تا اینجا به مراحل طراحی و کدبندی طرح، آماده‌سازی نخ‌ها، چله کشی دار تابلو فرش و رنگرزی نخ ها پرداخته ایم. در این مقاله نیز به مرحله گلوله و توپک کردن نخ های تابلو فرش خواهیم پرداخت. پس با ما همراه باشید.
رنگرزی و خشک کردن نخ ها
پس از طراحی و کدبندی طرح در فتوشاپ، نخ های تابلو فرش آماده شده و رنگرزی می‌شوند. بدلیل رنگرزی نخ ها در آب جوش، پس از رنگرزی، نخ های تابلو فرش خیس هستند. برای گلوله کردن آنها نیاز است که نخ ها بصورت کامل خشک شوند. خشک کردن اولیه نخ ها با استفاده از دستگاه خشک کن انجام می‌شود. پس از اینکه آب نخ ها در دستگاه خشک کن گرفته شد، نخ ها در هوای آزاد پهن می‌شوند تا بصورت کامل خشک شوند.
گلوله کردن نخ های تابلو فرش
یکی از مراحل ساده در تولید تابلو فرش، گلوله کردن نخ‌ها است. همان طور که در مقاله نحوه رنگرزی نخ های تابلو فرش گفتیم، نخ های سفید و خام در ابتدا بصورت کلافی هستند و بصورت کلافی نیز رنگرزی می‌شوند. پس از رنگرزی و خشک کردن نخ ها بصورت کلافی، نوبت به گلوله کردن آنها میرسد. گلوله کردن این نخ‌های رنگی با دقت و توجه به جزئیات انجام می‌شود. در این مرحله، نخ‌های پشمی با استفاده از دستگاه‌های خاص به شکل کروی و گلوله شده درمی‌آیند تا نخ‌ها به شکل گلوله‌های یکنواخت تبدیل شوند. این گلوله‌ها سپس در مراحل بعدی هنر بافت برای بافت تابلوفرش به کار می‌روند.
در این مرحله فقط نخ های پشمی و مرینوس گلوله و توپک می‌شوند. نخ های ابریشم بدلیل اینکه کلافی نیستند و تکه تکه هستند، گلوله نمی‌شوند.
تقسیم نخ های کلافی به چند قسمت
اگر تولید و رنگرزی تابلو فرش بصورت عمده باشد و چند عدد از یک طرح بصورت یکجا رنگرزی شوند، نخ گلوله کن باید طبق جدول وزن یک تابلو فرش، نخ ها را به تعداد مدنظر تقسیم کرده و گلوله کند. برای مثال، وقتی از یک نخ برای بافت یک عدد از تابلو فرش به اندازه 20 گرم استفاده می‌شود، وقتی 10 عدد تابلو فرش بصورت یکجا رنگرزی شده اند، پس کلاف این نخ 200 گرم خواهد بود. نخ گلوله کن باید این کلاف 200 گرمی را به 10 قسمت مساوی تقسیم کند و 10 عدد نخ 20 گرمی گلوله کند.
دلیل گلوله کردن نخ ها
این فرآیند به بافندگان امکان می‌دهد نخ‌های پشمی را به شکل گلوله‌هایی منظم و یکنواخت استفاده کنند. گلوله کردن نخ‌ها به بافندگان این امکان را می‌دهد تا نخ‌ها را با راحتی بیشتری به‌کار بگیرند. استفاده از نخ ها بصورت کلافی سخت بوده و کار را برای بافنده سخت می‌کند. وقتی نخ ها بصورت کلافی هستند، به سختی باز می‌شوند و ممکن است هنگام باز و استفاده کردن، گره بخورند.
علاوه بر این، گلوله کردن نخ‌ها باعث افزایش ماندگاری و پایداری نخ‌ها در زمان استفاده می‌شود.
شماره گذاری نخ ها
شماره‌گذاری نخ‌های تابلوفرش یکی از جنبه‌های حیاتی در تولید و بافت این هنر زیبا است. هر نخ در تابلوفرش با یک شماره خاص نشان داده می‌شود. این شماره‌گذاری کمک می‌کند تا در تمام مراحل تولید، از جمله طراحی، رنگرزی و گلوله‌کردن، نخ ها به ترتیب صحیح استفاده شوند. این سیستم شماره‌گذاری، هماهنگی و هماهنگ‌سازی در فرآیند تولید و بافت را تسهیل می‌کند و به کاهش احتمال خطاها و افزایش کیفیت نهایی تابلوفرش کمک می‌کند. همچنین، در زمان بافت و کم آمدن نخ حین بافت، امکان شناسایی و جاگذاری نخ‌ها با استفاده از این شماره‌گذاری فراهم می‌شود.
هنگام گلوله کردن، نخ ها شماره گذاری نیز می‌شوند. در مرحله آماده سازی نخ ها برای رنگرزی، شماره هر نخ روی طنابی که به آن بسته شده درج می‌شود. هنگام گلوله کردن این شماره ها مشخص بوده و پس از گلوله کردن نخ، شماره نخ روی چسب کاغذی نوشته شده و روی نخ چسبانده می‌شود.
نتیجه گیری
در نتیجه، فرآیند گلوله کردن و شماره گذاری نخ‌های تابلو فرش دستباف یک مرحله ساده اما در عین حال اساسی است که تأثیر مستقیم بر بافت صحیح تابلو فرش دارد. با انجام این مرحله، نخ‌های پشمی به صورت گلوله‌هایی یکنواخت تبدیل می‌شوند که در طول مرحله بافت، به بافت راحت و آسان تابلوفرش کمک می‌کنند. این فرآیند به بافندگان این امکان را می‌دهد تا نخ‌ها را با دقت و راحتی بیشتری مدیریت کرده و تابلو فرش را به راحتی و بصورت صحیح ببافند. همچنین، گلوله کردن نخ‌ها باعث افزایش ماندگاری و مقاومت نهایی نخ‌ها می‌شود.